Anestezija i intenzivna terapija i COVID-19 pandemija – izazov jednog vremena

Pandemija virusa SARS-CoV-2 je širom sveta izmenila iz korena nacin života, ali i svest ljudi o infektivnim bolestima i uticaju koji mogu imati na svakodnevni život. Bolest COVID-19 uzrokovana koronavisurom (SARS-CoV-2) najpre se pojavila u gradu Hubei, u provinciji Vuhan u Kini, 2019. god, a zatim se munjevito proširila na preko 200 zemalja širom sveta. Poreklo SARS-CoV-2 virusa je još uvek nepoznato, ali se smatra da se inicijalno desila transmisija virusa sa životinje na čoveka, a da je zatim usledila transmisija među ljudima.¹

S obzirom da je broj inficiranih jako veliki, preopterećenost zdravstvenog sistema svake zemlje je neminovna.² To znači da se zauzimaju određeni prostorni i ljudski resursi za lečenje obolelih od kovida, a samim tim smanjuje prostor i osoblje za lečenje svih ostalih, tzv. ne-kovid bolesnika. Lista čekanja na operacije je sve duža, kao i broj pacijenata. Među osobljem, svakako je najosetljiviji deficit anesteziologa koji su uključeni u lečenje najtežih kovid pacijenata, u jedinicama intenzivnog lečenja.

Hirurške intervencije među kovid pozitivnim pacijentima nisu retkost. Rizik od perioperativnog morbiditeta i mortaliteta veći je među COVID-19 pacijentima. Zato je uvek neophodno napraviti balans između rizika od odlaganja operacije i eventualnog benefita od samog hirurškog zahvata. Elektivne operacije je potrebno odložiti  kod svih kod kojih se sumnja ili je dokazano prisutvo infekcije virusom SARS-CoV-2.³ Pre pristizanja u operacioni blok, tj. u tzv. „infektivnu salu“, celo osoblje se mora pripremiti. Pre bilo kakvog fizičkog kontakta sa obolelom osobom, svi moraju nositi ličnu zaštitnu opremu. Ukoliko je moguće, treba obezbediti negativan pritisak u operacionoj sali. Odabir vrste anestezije zavisi od opšteg stanja pacijenta i same hirurške intervencije. Tehnike regionalne anestezije (spinalna, epiduralna anestezija) se preporučuju jer se na taj način izbegava manipulacija disajnim putem pacijenta i dodatni rizik od zaražavanja anesteziologa. Ukoliko je moguće, pacijent treba da nosi masku. Ukoliko se sprovodi opšta anestezija, preporuka je tzv. kraš uvod i/ili rapid sequence intubacija, jer se ventilacijom na masku povećava ekspozicija i transmisija virusa.¹  Svi lekovi koji se inače koriste su dozvoljeni, tj. ne postoje kontraindikacije za korišćenje bilo kog anestetičkog sredstva. Ekstubacija se, ukoliko je moguće, izvodi u operacionoj sali ili u jedinicama intenzivne nege. Osoblje, sa svom zaštitnom opremom i u posebnom liftu, prenosi pacijenta u posebne prostorije ili u jedinice intenzivnog lečenja.³ Ukoliko se radi o kovid pozitivnim trudnicama, prednost se daje regionalnoj anesteziji.1 Posebnu pažnju zaslužuju onkološki pacijenti.  S obzirom da se radi o imunosuprimiranim pacijentima, oni su u povećanom riziku od razvoja teške kliničke slike i povećane smrtnosti. Preokupiranost zdravstvenog sistema i nejasni stavovi oko vakcinacije dovode do dodatnih psihičkih poteškoća kod ove vulnerabilne grupe ljudi, kao što su depresija i anksioznost.⁴

Pandemija je skoro sve zemlje zatekla nespremnim da se suoče sa ovakvim izazovom, koja je u mnogim slučajevima premašila kapacitete bolnica, a posebno jedinica intenzivnog lečenja širom sveta. Zdravstveni radnici, emotivno i fizički iscrpljeni,  nastavljaju da brinu o pacijentima upkos ličnom riziku od infekcije, strahu od zaražavanja članova porodice, bolesti i smrti prijatelja i kolega  kao i gubitka velikog broja pacijenata. Podrška je neophodna i dobrodošla sa svih strana, kako bi već premoreno medicinsko osoblje nastavilo da se bori za svaki život.

Prof. dr Radmilo J Janković, anesteziolog i reanimatolog, Klinika za anesteziju i intenzivnu terapiju, Univerzitetski klinički centar Niš

M-RS-00000969